Soms worden er rare dingen geroepen over trainingsacteurs. Dat zijn acteurs die niet goed genoeg zijn om te schitteren in een film en daarom zijn ze maar trainingsacteur geworden. Een soort derderangs acteur dus. Ik heb me behoorlijk verbaasd over dit soort opmerkingen.
Ten eerste voel ik me sowieso niet aangesproken. Ik vind dat ik een sterke basis heb opgebouwd als acteur zowel voor de camera, in het theater als op trainingslocaties. Dat neemt niet weg dat je nooit 'klaar' bent. Je blijft altijd in ontwikkeling.
Ten tweede is het een grove belediging voor trainingsacteurs. Ik denk zelfs dat het tegenovergestelde waar is. Als trainingsacteur moet je nog meer in huis hebben dan als filmacteur. Je moet niet alleen je rol geloofwaardig neerzetten. Je moet ook nog een perfecte spiegel zijn voor de kandidaat of deelnemer en diens gedrag in een rollenspel van goed opbouwende feedback voorzien. Maar ach, laat ik me niet verliezen in dit soort idiote uitspraken. Wat is nu het wezenlijke verschil tussen 'gewoon' acteren en trainingsacteren?
Verschil trainingsacteren en filmacteren
Vaak vraagt men aan mij om het verschil te benoemen tussen trainingsacteren en 'gewoon' acteren.
Als je een rol speelt in een theaterstuk of in een film ben je voortdurend bezig met de ontwikkeling van je rol, je personage: waar komt hij vandaan? Hoe was zijn jeugd? Welk probleem komt hij tegen? Welke mensen komen op zijn pad? Hoe gaat hij het probleem aanpakken en hoe loopt het verhaal in feite af? Het draaiboek wordt bepaald door de scenarioschrijver of toneelschrijver en de regisseur giet zijn saus er ook nog eens over heen. Het is niet zo dat je als acteur per se een marionet bent. Je hebt natuurlijk ook je eigen inbreng maar uiteindelijk draait het toch om de kaders die gesteld zijn door de schrijver en de regisseur.
Bij het trainingsacteren gaat het niet om het uitdiepen van een rolpersonage maar om het neerzetten van gedrag. Je gebruikt je acteertalent in eerste instantie om iets teweeg te brengen. Als je je gaat verliezen in een rol, dan ben je niet met die ander en zijn leerproces bezig. Het acteren gaat bijna op de automatische piloot want je let meer op wat er bij die ander gebeurt en hoe hij of zij op jou als trainingsacteur reageert. Tijdens het rollenspel moet je de verbale en non-verbale signalen van die ander goed registreren en opslaan om daar na het rollenspel feedback op te kunnen geven. Als jij tijdens een training of assessment enorm je best aan het doen bent om een rol goed neer te zetten, dan verlies je het leerdoel van die ander uit het oog.
Twee manieren van trainingsacteren
Binnen het trainingsacteren zijn in feite ook twee manieren van acteren te onderscheiden; assessment acteren en trainingsacteren.
Acteren in trainingen
Als je bijvoorbeeld aan de slag gaat met een functioneringsgesprek, dan is het tijdens een assessment van belang de kandidaat te testen op competenties. Je gaat dus gedrag inzetten om de kandidaat uit de tent te lokken. Kan hij omgaan met weerstand? Kan hij evengoed een coachende kant laten zien als ik als acteur in een slachtofferrol zit?
Tijdens een training hoeft een deelnemer niet direct het ideale plaatje te laten zien. Het heet niet voor niets een training. Na het rollenspel ontvangt de deelnemer van de trainer en van mij feedback en eventueel van de overige deelnemers die het rollenspel hebben geobserveerd. Daarna krijgt de deelnemer de kans om het opnieuw te doen.
Acteren in assessments
Tijdens een assessment kan er weliswaar een time-out worden gegeven zodat de kandidaat de kans krijgt om ander gedrag in te zetten maar veelal gaat het hier toch om een beeld dat geschetst wordt van de kandidaat: is hij de ideale kandidaat voor deze functie? Heeft hij een analytisch denkvermogen? Is hij mensgericht of resultaatgericht? Hoe zit het met zijn organisatiesensitiviteit? Als acteur is het weer wèl mogelijk om de kandidaat hints te geven als hij de verkeerde kant op dreigt te gaan in het gesprek. Je mag een kandidaat ook belonen als hij aandacht besteedt aan jouw gevoel. Voor de rest is het rollenspel onderdeel van een assessment: een tool om te beoordelen of de kandidaat geschikt mag worden geacht voor een bepaalde functie.
Kort gezegd: als trainingsacteur stel je je dienstbaar op ten gunste van het leerproces en als filmacteur mag je wat meer egogericht bezig zijn, hoewel… ook hier draait het om interactie en je inleven in je tegenspeler en ook hier geldt de regel: je krijgt wat je geeft. Maar dan wel binnen de kaders die door de scenarioschrijver, de regisseur en de cameraman worden bepaald.
Laten we elkaar dus geen mietje noemen. Het vak van filmacteur en het vak van trainingsacteur is…een vak apart!
