Kandidaten en deelnemers (training) zeggen vaak: het is maar een rollenspel, in het echt gaat het heel anders. Dat is niet zo. Vaak gaat het om een mechanisme…of iets dat je zelf al heel lang in stand houdt.
Onrechtvaardigheidsgevoel
Mooi voorbeeld! Vaak speel ik de rol van een man die zich al heel lang de gebeten hond voelt. Hij heeft een negatief beeld van zichzelf, het bedrijf en vooral de nieuwe leidinggevende. Daarnaast gaat het ook in de privésituatie mis. Hij is een promotie misgelopen, voelt zich een nummer, zijn partner heeft reuma of heeft aangegeven te willen scheiden, verzin het maar. Als acteur heb ik snel de neiging om me met het personage te vereenzelvigen; ik heb van nature een sterk onrechtvaardigheidsgevoel. Vaak zijn het ook cases die uit het leven zijn gegrepen om het ook allemaal zo echt mogelijk en natuurgetrouw mogelijk te laten overkomen
Helicopterview
Toen ik dit werk voor het eerst deed, kon ik me nog wel 's laten meeslepen door de eerste indruk. Een kandidaat die vrij vriendelijk en inschikkelijk deed, gaf ik dan in gedachte al een mooi cijfer. Eigenlijk kon er niks meer mis gaan. Maar als iemand heel erg uit de hoogte deed of dominant, kon hij bij mij geen goed meer doen.
Tegenwoordig is dat heel anders. Daarom is het ook belangrijk om op tijd de helicopterview toe te passen en op andere competenties te gaan spelen. Als acteur ben je ook gewoon mens en als je een keer je dag of week niet hebt, dan speel je de rol ook soms net iets nukkiger dan je normaal zou doen. Er zijn dan ook wel kandidaten die het lastig vinden om door mij heen te breken. Vaak ontstaat er een haantjesgevecht; het bewijs dat het om meer gaat dan alleen een rollenspel!
Overstijgend denken
Uiteraard heb je als acteur de taak om overstijgend te denken en een stap terug te doen in weerstand waardoor de tegenpartij met je mee kan bewegen. Dat gaat mij steeds beter af. Soms kan het zijn dat je EN je dag niet hebt EN dat de kandidaat in kwestie nogal een dominant persoon is. Dan wordt het moeilijk. Zoiets maak ik een paar keer per jaar wel mee. Dan ben ik blij dat er een psycholoog meekijkt en me tot de orde roept of een time-out inlast.
Competenties meten
Het is me wel eens gebeurd dat een kandidaat zo neerbuigend en onverschillig overkwam, dat ik hierop kwaad het gesprek verliet. In zo'n geval haalt de psycholoog me terug. Een paar competenties worden automatisch gemeten: 'omgaan met weerstand', 'mensgericht' of 'resultaatgericht'. Heeft de kandidaat een dominante stijl van leidinggeven of is hij meer gericht op samenwerking? Soms moet je echter door al die lagen heen ook nog op zoek naar andere competenties zoals 'organisatiesensitiviteit ' of 'visie'.
Niet zomaar een rollenspel
In dat geval strompel ik als acteur de ruimte weer in en moet ik mijn mensgerichte instelling veranderen in die van de professionele acteur. Dat valt niet altijd mee. Daarmee wil ik maar zeggen dat het dus niet zomaar een rollenspelletje is of een beetje toneelspelen. Hier gaan echte emoties achter schuil en worden bepaalde mechanismen blootgelegd. Kortom, een assessment zonder rollenspel is geen assessment.
Tja en dan zit je tegenover elkaar, een beetje onwennig. Allebei zul je water bij de wijn moeten doen. Uiteindelijk knijp je er nog wat competenties uit en dan is het klaar. In 90% van de gevallen gaat het vrij voorspelbaar: de kandidaat laat veel goede dingen zien en een paar minder goede. In 8% gaat het of heel slecht of heel goed en in 2% van de gevallen kunnen de emoties zelf behoorlijk hoog oplopen.
Time-out
Ik heb nog een voorbeeld uit de praktijk waarbij een time-out ook heel nuttig kan zijn om de omgekeerde redenen. Niet omdat de gemoederen hoog oplopen maar juist als een kandidaat heel erg goed gedrag laat zien.
Slachtofferrol
Op een keer had ik een kandidaat tegenover me in een rollenspel die heel begripvol reageerde toen ik me miskend voelde door het bedrijf. Voor mij was hij de baas van de week! Nadat hij bij mij het hoge woord eruit had gekregen, veranderde hij ineens als een blad aan een boom. Zijn houding straalde zoets uit als: 'en nou opschieten en geen gezeik meer' Hij werd kriegel van me. In de time-out die toen gegeven werd legde hij uit dat hij kriegel werd van slachtoffertypes. Zijn open houding bleek een trucje om de onderste steen boven te krijgen. Toen hij dat had bereikt, begon hij mij ineens op mijn plek te zetten.
Manipuleren
In mijn beginperiode had ik eens een Surinaamse man als kandidaat tegenover me. ook hij leek de ideale baas; heel innemend, charmant en meelevend. het rollenspel verliep dan ook heel soepel. De psycholoog die bij het rollenspel aanwezig was had tijdens de evaluatie een hele andere conclusie dan ik. Volgens hem was hij de boel flink aan het manipuleren. Of dat nu echt zo was of niet; wel een belangrijke aanwijzing om verder te onderzoeken. Goed dat er altijd meerdere personen aanwezig zijn bij een rollenspel om alles goed te blijven onderzoeken, vooral de onderlagen.
Trainingsacteur met weerstand
Het lijkt allemaal makkelijker dan het is voor een kandidaat. Ga er maar aan staan. Je krijgt een acteur voor je die gepokt en gemazeld is. Je krijgt een flinke portie weerstand waar je doorheen moet breken. Sommige kandidaten denken misschien dat ik daar zit om het hem moeilijk te maken maar dat is niet het geval. Als trainingsacteur wil ik de kandidaat juist helpen om iets duidelijk te maken, een hint geven. Soms moet ik het hem wel lastig maken. Als ik een hele welwillende medewerker ga spelen, dan gaat alles wel heel erg van een leien dakje en dan voelt zo'n kandidaat zich ook niet uitgedaagd om ander gedrag te laten zien. Ik sta er als acteur om bekend dat ik nogal 'heftig' kan zijn. Dat doet iets met een kandidaat: ik speel geen rol, ik voel de emoties echt: de boosheid, teleurstelling, verbittering. Ik kan ook tranen laten zien. Hiermee creëer ik een optimaal meetinstrument, dat essentieel is voor elk assessment.
